Digital Dünyanın Çocuğa Etkisi

Artık her türlü etkinlik sanal… Eğitim, iş hayatı, hatta sosyal ilişkiler çevrimiçi gerçekleşiyor, olmadı, hibrit ya da harmanlanmış yaklaşımlar uygulanıyor.

Sanal ortam kasa ve dizüstü bilgisayarlar, tablet ve akıllı telefonlar, bunlarda kullanılan yazılımlar ve bütün dünyayı kapsayan ağlardan oluşuyor. Bu dijital teknoloji okulöncesi çocuklar (hatta bebekler) erin ve ergenler tarafından da eğitim-öğretim etkinliklerinde kullanılıyor. Ancak bu ortam, daha da yoğun olarak oyun oynamada ve sanal sosyalleşmede kullanılabilmekte. Buna göre, gelişimin gerçekleştiği 0-19 yıl yaş aralığındaki bazı bireylerde, uyanık saatlerin büyük bir bölümü, çeşitli tipteki  bilgisayarların ya da akıllı telefonların başında geçmekte. 

Ebeveyn ve öğretmenlerin gözlemleri ve yapılan araştırmalar sanal teknoloji araçlarında geçirilen abartılı sürelerin olumsuz etkilerde bulunduğunu ortaya koyuyor. Bu olumsuz etkiler gelişimdeki şu temel alanlarda kendini gösteriyor: beslenme, uyku, duyum ve algı, hareket, dil ve konuşma, oyun, sosyalleşme, yönetici işlevler.

Ne yapılmalıdır? Dijital teknoloji kullanımı içerik, süre ve kullanım alanı olarak ebeveyn kontrolü altında olmalıdır. İçerik, algılama, tepki ve karar hızına dayanmak yerine analiz, sentez ve irdeleme gibi üstün zihinsel süreçleri; problem çözme ve planlama gibi yönetici işlevleri geliştirmeye yönelik olmalıdır.

Dijital Dünyanın 0-19 Yaştakilere Olası Etkileri

Sanal dünya ve dijital teknoloji araçlarında geçirilen abartılı süreler, gelişimin şu temel alanlarını olumsuz olarak etkilemekte:

1. Beslenme. Reklamlardaki cazip atıştırmalıkları bolca tüketerek sağlıksız beslenme, ekran başında yeme alışkanlığı. Bazı sonuçları: Beslenme ve yeme bozuklukları, obesite, anoreksiya nevroza, anoreksiya blumiya. 2. Uyku: Ekranlardan salınan  elektromanyetik radyasyon ve mavi ışık, korkutucu ya da rahatsız edici içerik, aşırı uyarım. Bazı sonuçları: Uyku bozuklukları ve bu bağlamda insomnia, gece korkuları; uyanıklıkta dikkat ve öğrenme bozuklukları. 3. Duyum ve Algı: İki duyu organını aşırı kullanma. Bazı sonuçları: Göz kuruluğu, devamlı yakına bakma nedeniyle uzak görme bozukluğu, mavi ışık nedeniyle görsel hasar, sarı nokta, katarakt. Yüksek ses nedeniyle işitme kaybı, kulakta çınlama, konuşulanları algılayamama. 4. Hareket: Sabit ve genellikle sağlıksız beden pozisyonu ve postür. Bazı sonuçları: Kas yorgunluğu, boyun ve sırt ağrıları, kas ve organlarda kalıcı hasarlar (örn., bilgisayar oyunu parmağı), kamburlaşma. Denge ve bedenin uzaydaki konumu konusundaki becerilerin gelişememesi, buna bağlı olarak kaza ve yaralanmalarda artış. 5. Dil ve Konuşma. Dili öğrenmek için gerekli olan ve anne ya da bakıcı ile çokça yaşanması gereken yüz yüze etkileşim eksikliği. Bunun sonucu olarak konuşmadaki ağız hareketlerinin ve kelime dışı ögelerin izlenememesi, beden dilinin öğrenilememesi. 6. Oyun: Çocukların yarış atı olarak ele alınması ve akademik ilerleme baskısı sonucu oyuna ayrılan zamanın azalması. Çocuk yönlendirmeli analog oyuncaklar yerine yazılım ve içeriği tüketme yönlendirmeli dijital oyuncakların kullanılması; yeşil zaman eksikliği. Bazı sonuçları: Bilgisayar oyunu ya da teknoloji bağımlılığı, bu bağlamda, teknolojiye aşerme, tutkunluk, alışkanlık,  tolerans, yoksunluk belirtileri, “tekno-öfke”. 7. Sosyalleşme: Sanal sosyalleşme. Bazı sonuçları: Bilgisayardan bağımsız  olarak kendini yönetme, sıkıntıyla baş etme, beden dilini anlama ve kullanma, duygusal ipuçlarını algılamada bozukluk; sosyal beceri eksikliği; topluluk içinde antisosyal davranışlar. 8. Yönetici İşlevler: Dijital teknolojilerdeki hızla değişen, yoğun görsel ve işitsel uyarım (bilgi bombardımanı), devamlı yenilik, bilişsel aşırı yüklenme. Bazı sonuçları: “İnfo-bezite”; girişimcilik, planlama, zaman ve mekanda olayları bütünleştirmede, örgütleme yetisinde, işleyen bellekte bozukluk; akıcılık, esneklik ve yaratıcılıkta azalma. Ketleyici dikkatte yetersizlik, impuls ve duyguları gereğince ketleyememe.

Sanal dünyayla ilgili temel ilke: Dijital teknoloji kullanımı içerik, süre ve kullanım alanı olarak ebeveyn kontrolü altında olmalıdır. İçerik; algılama ve hıza değil yüksek zihinsel süreçler ve yönetici işlevleri geliştirmeye yönelik olmalıdır.